Ekonomik süt sığırı yetiştiriciliğinde en önemli kriterler süt ve döl verimidir. Bir inekten hayatı boyunca elde edilen süt ve döl verimi işletmenin ekonomikliğini ve ülkenin de hayvansal ürün üretim miktarını belirlemektedir. Uzun ömürlülük olarak ifade edilen bu durum sığırların yüksek verime dayanabilecek yapıya sahip olması ile mümkündür.
Bu nedenle de uzun ömürlülük daha da önemli bir kriter olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir çok araştırma uzun ömürlülük ile dış görünüş özellikleri arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir.Bir hayvanın damızlık için uygunluğunu belirlemek amacı ile süt, et ve döl verimleri gibi ölçülebilen özellikleri yanında ekonomik açıdan önemli ve görsel olarak da belirlenebilen özelliklerin de dikkate alınması gereği tüm ülkelerce kabullenilmiştir.
Sığırların verimliliğini ve ekonomik ömür süresini etkileyen, kalıtım yolu ile generasyonlara aktarılabilen dış görünüş özelliklerinin populasyon içerisinde belirli kriterlere göre tanımlanması ve değerlendirilmesi işlemine " Dış Görünüşe Göre Sınıflandırma" denilir.
NEDEN SINIFLANDIRMA ?
Sığır yetiştiriciliğinde ineklerden uzun yıllar yılda bir sağlıklı bir yavru almak ve mümkün olabildiğince yüksek verim elde etmek temel amaçtır. Bunun için ineklerin iyi bir soydan gelmelerinin yanısıra sağlam ve gelişmiş bir beden yapısına, kapasiteli bir memeye, ağır bedenini taşıyacak yapıda ayak ve bacaklara sahip olmaları gerekir.
· Dış görünüşü iyi olan hayvanlar büyük olasılıkla uzun ömürlü olur.
· Damızlık satışlarda fiyat bakımından avantaj sağlanır.
· Elde edilecek süt veriminde artış sağlanır.
· Gelecekte genetik ve ekonomik açıdan fayda sağlanamayacak bireylerin erken dönemde ayıklanması mümkün olur.
· Dış görünüş özellikleri iyi olan bir hayvanın sağlık problemleri daha az olur.
· Üretici ve çevre koşullarına uyumlu hayvanlar elde edilebilir.
· Buzağılama ve döl verimi bakımından populasyon performansı yükseltilir.
· Yüksek süt verimine dayanabilecek yapıya sahip nesiller elde edilir.
· Buzağı kayıpları azaltılır.
· Yurt içi ve uluslarası yarışmalarda derece alabilecek hayvanlar elde edilir.
SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİ
Öncelikle elde edilmesi amaçlanan ideal genotip belirlenmeli ve bu genotipin elde edilmesinde dikkate alınacak özellikler belirlenmelidir. Dış görünüş özelliklerine göre sınıflandırmada farklı amaçlara hizmet eden 2 yöntem vardır.
1- 100 Puan Sistemi
Sınıflandırıcının doğrudan hayvanın değerine karar verdiği bir yöntemdir. Hayvan iyi ya da kötü diye değerlendirilir. Hayvanları puanına göre sıralamak ve seçim yapmak imkanı vardır. Islah örgütlerinde yürütülen seleksiyon programlarında kullanılması bakımından önemlidir.
- İnekler 100 puan üzerinden değerlendirilir ve aldıkları puana göre şu şekilde sınıflandırılır:
90 Mükemmel : Bir inek ancak 3. buzağısından sonra bu puana ulaşabilir.
85-89 Çok İyi : 1. ve 2. laktasyondaki ineklerde maksimum puan 88 dir.
80-84 İyi : Damızlık kullanım
75-79 Orta : Damızlık kullanım
70-74 Yeterli : Damızlık kullanımda dikkat
65-69 Zayıf : Sürüden çıkarılabilir.
2- Doğrusal (Linear) Tanımlama :
- İnekler iyi yada kötü olarak değerlendirilmez, dış görünüş bakımından mevcut durum ortaya konur. Amaç, hayvanın değerlendirilmesi, puan verme değil tanımlanmasıdır.
- Bu yöntem, boğaların kızlarının dış görünüşüne bakarak o boğanın döllerinin dış görünüş özelliklerinin tesbitinde kullanılır.
- Yöntemin bir diğer kullanım alanı, amaçlı çiftleştirmedir. Bunun için işletmedeki ineklerin ve boğaların dış görünüş özelliklerinin bilinmesi gerekir.
- Doğrusal tanımlamada uluslararası kabul görmüş 14 standart özellik olup Türkiye'de bu özellikler ile hayvanları daha iyi tanımlamamızı sağlayacak 3 özellik daha olmak üzere toplam 17 özellik kullanılmaktadır.
Yetiştiricilerimiz işletmesinin ve ülke hayvancılının gelecek neslini tesadüflere bırakmak istemiyorsa mutlaka hayvanlarının sınıflandırmasının yapılmasını sağlamalıdır. Verimli, uzun ömürlü ve sağlıklı nesiller isteyen yetiştiricilerimiz, Damızlık Sığır Yetiştirici Birliklerinde görevli sınıflandırma eğitimi almış personelden yardım istemelidirler.