ANASAYFA » Soy Kütüğü
Soy Kütüğü
| TANIM: Soykütüğü; dünyaca tanınmış ve/veya Türkiye'de mahalli olarak geliştirilmiş ırkların özelliklerini gösteren sığırların ırk özelliklerinin ve verim seviyelerinin iyileştirilmesi amacıyla, teknik açıdan genetik özelliklerini tespit ederek ırk ile ilgili üretim ve seleksiyon aktivitelerini yönlendirmek ve bu sayede ekonomik değerlendirmeyi yapabilmek için oluşturulan bir sistemdir. Soykütüğü yalnızca damızlık hayvanların soy bilgilerini değil, ekonomik açıdan önemli verim özellikleri ile ilgili bilgileri ve bunlara ilişkin değerlendirme sonuçlarını da içermekte olup soykütüğü sistemi aşağıdaki konu ve faaliyetleri içerir. 1- Tanımlama:Bir işletmedeki tüm sığırlar tanımlanmak zorundadır. 2- Süt Verim Denetlemeleri: a) Verimleri denetlenecek her bir ineğin kontrol gününde verdiği süt miktarı, sütündeki yağ ve protein oranları belirlenir. b) Verimleri denetlenecek ineklerin "Tanımlama" talimatnamesi uyarınca numaralanmış ve soykütüğüne kayıt edilmiş olması zorunludur. c) Bir işletmede bulunan aynı ırktan tüm ineklerin verimleri denetlenir. 3- Sınıflandırma:Bir hayvanın damızlık için uygunluğunu belirlemek amacı ile süt, et ve döl verimleri gibi ölçülebilen özellikleri yanında ekonomik açıdan önemli olmalarına rağmen ancak görsel olarak belirlenebilen özelliklerine de bakılmalıdır. Bu amaçla hayvanın dış görünüş özelliklerinin belirlenmesine "Dış Görünüşe Göre Sınıflandırma" denilir. 4- Doğum, Buzağılama, Tohumlama ve Sürüden Ayrılma Kayıtları: a) Soykütüğü sistemi içerisindeki bir inekten doğan hayvanların, sistemin gerektirdiği aşağıdaki bilgilerinin toplanması ve buzağının bilgi işlem merkezi tarafından doğum bildirim formu ile belgelendirilmesi gerekir. - Soykütüğü numarası - Doğum tarihi - Doğum tipi (normal, zor) - Doğum şekli (tekiz, ikiz vb.) - Ana ve baba no b) Her inek için laktasyonunun başlamasını sağlayan ve süt verim denetlemesi sonuçlarının girilebilmesini sağlayacak buzağılama olayının aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde tespiti yapılmalıdır. - Buzağılama tarihi - Buzağılama tipi (normal, zor) - Buzağılama şekli (tekiz, ikiz vb.) c) Soykütüğü sistemi içerisindeki her hayvanın tohumlanması ile ilgili aşağıdaki bilgilerin tespitini içerecek bilgi edinme sisteminin oluşturulması gerekir. - Tohumlanan hayvanın numarası - Tohumlayan boğanın adı - Tohumlayan boğanın numarası Tohumlama tarihi - Tohumlama sayısı - Tohumlayıcının adı soyadı veya kodu d) Soykütüğü sistemi içerisindeki bir işletmede bulunan hayvanların sürüden çıkışları durumunda aşağıdaki bilgilerin tespitini içerecek bilgi edinme sisteminin oluşturulması gerekir. - Hayvanın numarası - Sürüden çıkış tarihi - Sürüden çıkış sebebi: Damızlık satış, kasaplık satış, ölüm, diğer vb. 5- Soykütüğü Belgesi: - Bir sığırın belge alabilmesi için mutlaka kendisinin, annesinin ve babasının soykütüğüne kayıtlı olması gerekir. - Belge alacak sığırın soykütüğünde bulunması gereken asgari bilgileri de şunlardır: - Soykütüğü numarası - Doğum tarihi - Cinsiyeti - Irkı - Baba numarası ve doğum tarihi - Ana numarası ve doğum tarihi 6- Islah Programı:Gelecekte ulaşılması gereken verim seviyesi belirlenerek bunu en optimal bir şekilde sağlayacak genotip tanımlanır. Bu genotipi elde etme ve populasyonda yaygınlaştırma yapılacak ıslah çalışmalarının (ıslah programının) amacıdır. Islah çalışmaları başlatılırken, öncelikle ıslahı yapılacak her ırk ile ilgili ıslah amacı belirlenir. Bunun için populasyon analizi ve ekonomik analizlerin yapılması gerekir. Yapılan analizler sonucunda bugün ve gelecekte hangi verim özelliklerinin veya özellik gruplarının (örneğin süt verimi, döl verimi, sınıflandırma vb) ekonomik açıdan ne kadar önemli oldukları belirlenir; belirlemelere bağlı olarak ekonomik ağırlık katsayıları hesaplanır. Islahta kullanılacak ölçüt, yapılan hesaplamalar sonucunda bir formül halinde dökümanlaştırılır. 7- Döl Verimi: - Tohumlamada kullanılan boğa ve diğer hayvanlar ilgili talimata göre numaralanmış ve kayıt altına alınmış olmalıdır. - Gerek duyulan tohumlama kayıtları ilgili talimat uyarınca ve güvenilir olmalı, bununla ilgili önlemler alınmalı. - Buzağılama kayıtları ilgili talimatlar uyarınca doğru ve güvenilir olmalı. 8- Damızlık Değer Tahmini: a)Tahmin Yöntem ve Modeli: Damızlık sığırların verim ve akrabalık ile ilgili verilerinden en iyi şekilde yararlanarak damızlık değerlerini tahmin edebilmek için BLUP-Animal Model (Best Linear Unbiased Prediction Animal Model) kullanılır. Burada amaç, her bir damızlık sığır için süt verimi (305 günlük süt miktarı ve gelecekte de yağ ve protein verimi) ile sınıflandırma özelliklerinin damızlık değerlerini tahmin etmektir. Tahminlerde 1., 2., 3. laktasyon süt verimleri kullanılır. b)Damızlık Değerlendirmede Başlangıç Yılı: Damızlık değer tahmini, belirli bir buzağılama yılından (başlangıç yılı) itibaren kendi verimleri olan inekler ve bunların en az 1 kuşaktan anne ve babaları için yapılır. Başlangıç yılı, tahminin yapıldığı tarihden en az 10 yıl öncesi alınır. Bu süre uzmanlarca yeniden belirlenebilir. c) Damızlık Sığır Populasyonu: Birbirleri arasında kan bağı (soy bağı) olan aynı ırktan, damızlık faaliyetler (verim kontrolleri, soykütüğü ve suni tohumlama) kapsamında bulunan damızlık sığırların oluşturduğu sığır varlığına "Damızlık Sığır Populasyonu" adı verilir. Populasyondaki tüm sığırların damızlık değer tahminleri çalışmalarına dahil edilmesi hedeflenmelidir. UYGULAMA ŞEKLİ: - Soykütüğü sistemi 2 temel faaliyeti içerir: a) Veri toplanması : Tanımlama, süt verim denetlemeleri, sınıflandırma ve doğum, buzağılama, tohumlama, sürüden ayrılma kayıtları konularınının yürütülmesi. b) Toplanan verilerin değerlendirilmesi: Soykütüğü belgesi, ıslah programı, döl verimi, damızlık değer değerlendirilmesi tahmini konularının yürütülmesi. SOYKÜTÜĞÜ FAALİYETLERİ: Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Türk - Alman ve Türk - İtalyan işbirliği çerçevesindeki projelerle başlattığı soykütüğü faaliyetleri kapsamındaki işletmeler, 1995'de Birlikler Yönetmeliğinin çıkmasıyla örgütlenmeye yönlendirilerek Damızlık Sığır Yetiştirici İl Birlikleri kurulmuştur. 1998 yılında da bu birliklerin üst örgütü olan Merkez Birliği kurulmuştur. Her iki projenin amacı ki, bunlaradan İtalyan projesi (ANAFİ) 1994'de sona ermiş, Alman projesi de (GTZ) Temmuz ayı sonunda sona erecektir. Türkiye'de bir kayıt sistemi oluşturmak ve bu kayıt sistemini yürütecek birliklerin kurulmasıdır. Bu çerçevede; bazı illerimiz soykütüğü faaliyetlerini kendi elemanları ile yürütmekte, bazı illerimizde Tarım İl Müdürlükleri ile işbirliği içerisinde çalışmalarına devam etmektedir. Başlatılan bu çalışmalar ile 1998 yılında kurulan Merkez Birliği ve bağlı İl Birlikleri Soykütüğü faaliyeti kapsamında aşağıdaki çalışmaları yapılmaktadır: a- Her ineğin ayda bir verdiği sütün ölçümü, b- 7 ilde (GTZ Projesi İlleri) her inekte 3 ayda bir sütte yağ tayini, c- Tohumlama kayıtları d- Doğum kayıtları e- Sürü idaresi kayıtları, f- Kayıtlara dayalı yayım-danışmanlık hizmeti. Merkez Birliğinde yapılan soykütüğü faaliyetleri: a- Soykütüğü sisteminin yürütülmesinde illerin ihtiyaçlarının karşılanması: kulak küpesi, sperma, süt ölçüm kovası vb. b- Damızlık Belgesi (pedigri) basımı ve dağıtımı: Avrupa normlarındaki damızlık belgesi illerin talebi doğrultusunda TÜGEM tarafından basılmakta ve Merkez Birliği kanalıyla gönderilmektedir. c- Damızlık Değerlendirme: Türkiye'de ilk kez bu kadar çok hayvan (18.000) kaydı ile tüm dünyanın kullandığı BLUP ANIMAL MODEL ile kayıtlı hayvanların damızlık değeri hesaplanmıştır. Söz konusu değerler belge basımında ve döl kontrolü çalışmalarında da kullanılmaktadır. SOY KÜTÜĞÜ BİLGİSAYAR PROGRAMI: Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğünce Türk-Alman (GTZ) işbirliğince yürütülen "Sığır Yetiştiriciliği Enformasyon Sistemi" projesinde geliştirilen bilgisayar programı, birliklerimizce kabul görmüş olup halen 22 ilde kullanılmaktadır. Yıllarca İtalyan ve Amerika programları ile çalışılmış; fakat ülkemiz şartlarına uyumsuzluktan istenen başarıya ulaşılamamıştır. En önemlisi de dışarıya bağımlı kalınmıştır. 1995'de bir yıllık bir çalışma ile kendi programımız yapılmıştır. Sözkonusu program teknolojideki gelişmeler ve ihtiyaçlara göre hergün yenilenmekte ve geliştirilmektedir. |