Son yıllarda, sütün içeriğindeki bakteri sayısı ve bununla bağlantılı olarak ortaya çıkan vücut (somatik) hücresi sayısındaki artış, sütün miktarında yarattığı düşüşle işletme ekonomisine, sütün kalitesinde meydana getirdiği gerileme ile de süt sanayicisinin peynir üretimine büyük darbeler vurmaktadır.
Bu açıdan bakıldığında, vücut hücresi (somatik) sayısı, sütün kalitesini belirlemede önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer taraftan çiğ süt içeriğinde saptanan vücut hücresi sayısı, hayvanın meme sağlığının göstergesi olması özelliği ile yetiştiricinin, kaliteyi arttırmak açısından güvenilir bir kıstas olma özelliği nedeniyle de sanayicinin dostu konumundadır.
Sütteki Vücut (somatik) Hücresi nedir ?
Yetiştirici, her türlü işletme koşulu uygun olmasına rağmen, sürüsünde süt miktarı ve içeriğinde (%yağ, %protein) zaman zaman meydana gelen ani ve süreli düşüşler karşısında paniklemekte, bu olumsuz gelişmeyi daha çok kesif yemin kalite ve miktarına maletmekte, aslında problemin çiğ süt içeriğindeki vücut hücresi sayısının artışından kaynaklanabileceğini tahmin edememektedir.
Sütteki somatik hücre sayısı, laktasyon sayısı ve laktasyon safhasına bağlı olarak değişmektedir. Birinci laktasyondaki sağlıklı bir ineğin sütündeki somatik hücre sayısı 200 bin adet / ml civarında iken, bu değer beşinci ve sonraki laktasyonlardaki ineklerde 800 bin adet / ml civarına çıkmaktadır.
Geç gebelik ve laktasyonu izleyen ilk iki hafta boyunca sütteki somatik hücre sayısı oldukça yüksek düzeydedir. Bu durum, ineğin bağışıklık sisteminin kritik bir dönem olan buzağılama devresinde, buzağısına süt sağlayacak olan meme dokusunu hastalıklara karşı korumak amacıyla dokuyu lökosit (beyaz kan hücresi) bakımından zenginleştirmesinden kaynaklanmaktadır. Bu seyir, doğumu izleyen ikinci hafta sonundan itibaren normale dönmektedir.
Sıcaklık stresi de sütteki vücut hücresi sayısının artmasına neden olan faktörlerdendir. Yüksek sıcaklık ve yüksek nem karşısında sıcaklık stresine maruz kalan ineğin bağışıklık sistemi zayıflamakta, hastalık etkenlerine karşı hassasiyeti artmaktadır. Bu açıdan bakıldığında sıcak yaz aylarında çiğ sütte gözlenen vücut hücresi sayısı kış aylarına oranla daha fazladır.
Ülkemizde Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu bölgelerindeki yetiştiricilerin sıcak yaz aylarında oluşabilecek sıcaklık stresine karşı gerekli tedbirleri zamanında alması büyük önem taşımaktadır.
İneğin kızgın olması da vücut hücresi sayısında bir miktar artışa neden olmaktadır. Ancak bu artış hastalık etkeni olmaması halinde geçici olup, bir süre sonra normale dönmektedir.
Bahsedilen nedenlerden dolayı, ayda bir işletmelerin süt toplama tanklarından ve bireysel olarak ineklerden alınacak süt numunelerinde hücresel sayımın yapılmasının, kaliteli süt üretimi ve ineğin verim performansı açısından esas olduğu unutulmamalıdır.