Kaba yem ihtiyacının ne kadar olduğuna dair yetiştiricilerin öncelikli olarak aşağıdaki soruları cevaplıyarak dönem içerisinde planlama yapması gerekir.
1-Farklı yaş gruplarındaki hayvanların (düve, dana, tosun) günlük rasyonlarında kullanılacak kaba yem miktarlarının bilinmesi.
2-Dönemler itibariyle sağmal ineklerin ihtiyaçları
3-Depolama, taşıma ve yemleme sırasında yem kayıplarının bilinmesi.
4-Üretim için arazinin özelliği ve alanın yeterliliği.
5-Piyasadan temin edilecek kaba yemin zamanında temini ve uygun koşullarda depolanması.
Ekonomik anlamda süt sığırcılığında kaba yem geksinimi Kuru madde (KM) bazında günlük olarak sağmal bir inek için ortalama 8-10 kg olup bu 500 kg canlı ağırlığa (CA) sahip inek için CA'nın %2'si anlamındadır. Bu ise, kaliteli kaba yemler kullanıldığında sağmal bir inek'den yaşama payı dışında ortalama günlük olarak 8-10 litre süt elde edilmesi anlamını taşır. Damızlık genç hayvanlar ile besi amaçlı sığırların ihtiyaçları dönemler itibariyle günlük canlı ağırlık artışları dikkate alınmak suretiyle değerlendirme yapılır.
Günlük ağırlık kazancı için besi hayvanlarında kesif yem ağırlıklı, diğer genç hayvanların günlük rasyonları ise kaba yem ağırlıklı olarak gereksinimler belirlenir. Aşağıdaki çizelgede işletme içerisinde olabilecek değişik özelliklerdeki Damızlık genç sığıların kaba yem gereksiniminde kullanılacak veriler görülmektedir.
Hayvanın yaşı (ay) | Kuru madde (kg/gün) | Canlı ağırlık (kg) | Ortalama kuru madde (CA. %) |
5-6 | 3-4 | 125-175 | 2,3 |
7-12 | 4-6 | 175-300 | 2,1 |
13-18 | 6-8 | 300-410 | 2 |
19-24 | 8-10 | 410-500 | 2 |
>24 | 10 | >500 | 2 |
Genç sığırlarda toplam Kuru maddenin kaba yemden gelen bölümü ortalama % 60-70 arasında olması diğer bölümün ise kesif yemden gelmesi arzu edilirken besi sığırlarında bu oran tersi olup kesif yem ağırlıklıdır. Sağmal ineklerde kaba yem %35'in altına düşmemeli ekonomik süt sığırcılığında sağmal inek için Kuru madde miktarı günlük CA'nın %2'si kaliteli kaba yemden oluşmalıdır.
Boğa | Öküz | İnek | Buzağı | Dana | Düve | |
BBHB | 1,40 | 1,20 | 1,00 | 0,12-0,20 | 0,50 | 0,70 |
Özellikler | C.Ağırlık: 500kg Ort süt:20 g/gün Sütte yağ: %3,8 | Kuru Dönem C.A: 500 kg | Dana rasyonu GCAA:700 gr/gün Baş. C.A:175 kg Bitiş C.A:300 kg | Düve rasyonu GCAA:600 gr/gün Baş.C.A:300 kg Bitiş C.A:410 kg | |
Yemler | Miktar (kg/gün) | Miktar (kg/gün) | Miktar (kg/gün) | Miktar (kg/gün) | |
I. Dön | II. Dön. | ||||
B. samanı | 1,5 | 2 | 2,5 | 2 | 1 |
M. silajı (%30KM'li) | 18 | 11 | 6 | 3 | 4 |
K. yonca | 1,5 | - | - | 1 | 1 |
K. ot (2.kalite) | 1,5 | 1 | 2,5 | - | - |
Yeşil ot 5 4 - - | 5 | 4 | - | - | |
Süt yemi (%18 HP'li) | 5 | 1,5 | 2,5 | - | - |
Dana yemi (%15 HP;2600 ME'li) | - | - | - | 1,5 | - |
Düve yemi (%16 HP;2700 ME'li) | - | - | - | - | 3 |
Toplam KM (kg) | 14,85 | 8 | 8,4 | 5 | 5,7 |
Kaba Yem (KM %) | 69 | 83 | 73 | 72 | 53 |
Kesif Yem (KM %) | 31 | 17 | 27 | 28 | 47 |
Kaba yemle alınan süt miktarı (kg) | 9 | - | - | - | - |
Dönem Boyu | Miktar kg/baş inek | Miktar kg/baş dana | Miktar kg/baş düve | Toplam Kayıp (kg) | Toplam Net miktar (kg) | Toplam Net Kuru Madde kg | Gerekli hacim** (m3) |
B. samanı | 585 | 356 | 183 | 100 | 1024 | 920 | 12 |
M. silajı | 6040 | 534 | 732 | 1100 | 6206 | 1860 | 9 |
K. yonca | 458 | 178 | 183 | 70 | 749 | 670 | 5 |
Kuru ot | 518 | - | - | 40 | 478 | 430 | 4 |
Yeşil ot* | 1705 | - | - | - | 1705 | 306 | - |
Toplam | 9306 | 1068 | 1098 | 1310 | 10162 | 4186 | - |
**: Silaj yığın şekilde diğer yemlerin kapladığı hacim ise balyalanmış olarak dikkate alınmıştır.
Yukarıdaki rasyonlarda bir inek için laktasyonsüresi 305 gün, kuru dönem 60 gün, Dana ve düveler için dönem boyu 180 gün dikkate alınmıştır. Örnek rasyona göre BBHB olarak 2,2 BBHB'nin dönem boyu ihtiycacı; 4186 olup 1BBHB için, 4186/2,2=1902 kg/KM yıl=1902/365 =5,21 kg/KM gün olarak bulunur. İşletmede ki hayvanların toplam BBHB ünitesi bulunarak günlük KM, dolayısıyla yıllık kaba yem miktarı yukarıdaki örnekte olduğu gibidir.
Genelde işletmelerde kaba yem olarak kuru kaba ve silo yemleri kullanılır. Yani sağmal inekler için 100 kg canlı ağırlık için 5-6 kg silajın veridiği varsayılarak ortalama 20 kg/gün silaj, 4 kg kaliteli kuru kaba yem (k.ot,k.yonca, v.s) verildiğinde Yaşama payı dışında yaklaşık 8 litre/gün süt'e göre hesaplama yapılabileceği dana ve düveler için yaklaşık ortalama 5-6 kg/gün silaj, 2 kg/gün kesif yem dışında kuru kaba yem verildiği kabul edilerek kayıpların düşülmesiyle pratik olarak kaba yem ihtiyacı hesaplanır. Örnek; 10 sağmal inek, 4 düve 3 dana bulunan bir işletme için yukarıdaki açıklamaya göre ihtiyaç belirlenecek olursa, aşağıdaki gibi hesaplanabilir.
Sağmal inek | Düve | Dana |
Mısır silajı:10*20=200*305=61000 kg | 6*4*180=4320 kg | 5*3*180=2700 kg |
Kuru ot; 10*2*305=6100 kg | 1*4*180=720 kg | 1*3*180=540 kg |
K.yonca: 10*2*305=6100kg | 1*4*180=720 kg | 1*3*180=540 kg |
Toplam: Mısır silajı: 68020 kg; K.ot: 7360 kg; k.yonca; 7360 kg | ||
Kayıplar: Mısır silajı: 10203 kg; K.ot+k.yonca: 1472 kg | ||
Depolanması gereken miktar: M. silajı: 78223 kg K.ot+k.yonca: 16192 kg | ||