Yem bitkileri ile süt sığırcılığını ayrı düşünmemiz mümkün değildir. Bu gerçeğe rağmen gerek yem bitkileri ekimi ve silaj yapımına yeterli olduğu söylenemez. Ülkemizde ekili alanların % 2.5 'u yem bitkilerine ayrılmıştır. Bu yapısıyla yem bitkileri üretimimizin hayvancılığı gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde olduğu sonucu çıkmaktadır.
Bu yazımızda, yem bitkileri içinde özel bir yeri olan yoncadan bahsedeceğiz. Yem bitkilerinin kraliçesi olarak adlandırılan yoncanın özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür.
· Besin maddeleri bakımından çok zengindir.
· Birim alanda fazla miktarda ürün verir. Ürün miktarı toprak,gübreleme, sulama ve hasat koşullarına göre değişmekle birlikte dekar başına ortalama 200 - 250 kg yonca kuru otu elde edilebilmektedir.
· Hayvanlar tarafından iştahla tüketilir.
· Çeşitleri fazla olduğundan değişik iklim koşullarında yetiştirilebilir.
· Yeşil gübre veya toprak ıslah edici bitki olarak kullanılabilir.
· Kökleri çok derinlere inebildiğinden derinlerdeki su ve besin maddelerinden kolayca yararlanır. Besin maddelerini toprağın üst katmanlarına taşır. Böylelikle kendisinden sonra ekilecek saçak köklü bitkiler için toprağın üst tabakalarında besin maddelerinin birikimini sağlar.
· Yonca yetiştirildiği toprağı Azot bakımından zenginleştirir. Bunu sağlamak için yonca tohumu ekilmeden önce bakteri kültürüyle aşılanmalıdır. Aşılanmış tohumlar hemen ekilmeli ya da ekime kadar serin ve nemli bir ortamda saklanmalıdır.
· Genel olarak, Ege ve Güney Anadolu gibi kışı ılık geçen bölgelerde yıllık 8-10 biçim, kışı sert geçen Orta Anadolu'da 5 biçim, Doğu Anadolu'da ise 3 biçim alınabilmektedir.
· Çok yıllık bir bitki olup, 8 -10 yıl normal verimini sürdürebilmektedir.
· PH'ın ayarlanmasında sıkıntı olması nedeniyle, yonca silajı yapmak pek tavsiye edilmemektedir. PH'ın düşmesi silaj kalitesine olumsuz etki yapmaktadır. PH'ı ayarlanamamış yonca silajı ile beslenen ineklerde işkembe ve tırnak problemleri yoğun şekilde yaşanmaktadır. Bu nedenle, yoncanın kuru ot olarak yedirilmesi daha uygundur. Ancak iklim şartları nedeniyle yoncayı silaj yapmak isteniyorsa, PH'ın ayarlanmasını sağlayacak katkıların kullanılması gerekmektedir.
EN UYGUN BİÇME ZAMANI
Yoncada kuru ot veriminin en yüksek olduğu dönem ," tam çiçeklenme " dönemidir. Ancak bu dönemde protein miktarı biraz düşüktür. Hem kuru ot veriminin hem de protein oranının iyi olduğu dönem ise yoncalığın 1/10'nun çiçeklendiği dönemdir. İşte en uygun biçme zamanı da bu dönemdir.
BİÇİM YÜKSEKLİĞİ NE OLMALI ?
Yonca çok alçaktan biçildiğinde yeni sürgünler zarar görmekte, yüksekten biçildiğinde ise ürün tarlada kalmaktadır. Bölgelere göre değişmekle beraber yoncada ortalama biçim yüksekliği 5-10 cm.dir.
Son biçimde (kıştan önce ) ise biçim yüksekliği 15 cm. olmalıdır. Böylece kış mevsimine girerken kökler daha fazla besin maddesi depolayabilir. Yonca biçimi, sıcaklığın yükseldiği öğle saatlerinde değil, sabah ya da öğleden sonra yapılmalıdır. Böylelikle yaprak kaybı en aza indirilmiş olacaktır. Özellikle nemli havalarda yoncalık fazla çiğnenmemelidir. Çünkü yoncalıkta toprağın sıkışması verimi düşürmektedir.
SÜT SIĞIRLARINA GÜNLÜK NE KADAR VERİLMELİ ?
Yonca süt sığırlarının her dönemi için önemli bir yem bitkisidir. Buzağılara 2 haftalık yaşa ulaştıklarında yonca kuru otu verilmeğe başlanmalıdır. Ancak buzağılara verilecek yoncanın kıyılarak verilmesi tavsiye edilmektedir. Böylelikle buzağılar erken dönemde kaba yeme alıştırılarak işkembe gelişimlerine yardımcı olunmaktadır.
Bir süt ineğine günde en fazla 40-45 kg.'a kadar soldurulmuş yeşil yonca verilebilir. Günlük verilebilecek kuru yonca otu miktarı ise en fazla 8 kg. dır. Ancak yeşil yoncanın sığırlarda şişmeye (Timpani) neden olduğu dikkate alınarak, yoncanın daima soldurulmuş veya kuru olarak verilmesi uygun düşmektedir.
SÜT SIĞIRLARININ YONCA İLE YEMLENMESİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
· Yonca süt ineklerine sağımdan sonra verilmelidir. Sağımdan önce verilmesi halinde sütün tadını bozmaktadır. Sağımdan önce verilmesi düşünülüyor ise en az 4 saat önce yedirilmelidir.
· Yoncaya alışık olmayan hayvanlar, ilk defa yeşil yonca yedikleri zaman işkembede gaz ve şişkinlik oluşabilmektedir. Özellikle üzerine çiğ düşmüş,körpe ya da yağmurdan ıslanmış yonca otunun şişkinlik yapma olasılığı daha yüksektir. yeşil yonca hayvanlara verilmeden önce bir buçuk gün soldurulması gerekmektedir.
· Çok erken çağda biçilmiş yoncanın tazesi de kurusu da buzağılarda ishal etkisi yapar.
· Kurudaki ineklerde doğum sonrası hipokalsemi problemi yaşamamak için, gebe ineklerinize son iki ayda günlük inek başına 1,5 - 2 kg'dan fazla yonca yedirmeyiniz.
· Tohum bağlamış ve kartlaşmış yoncayı fazla tüketen hayvanlarda deri sivilcelerine rastlanmaktadır. Bunun nedeni, tohum bağlamış yoncada biriken "Saponin "adlı maddedir.
· Yeşil yonca otunun diğer yeşil otlarla ya da mısır silajı ile birlikte verilmesi daha uygun olur.
Yetiştiricilerimizin sağlık ve esenlik içinde bol ürünler elde etmelerini dilerim.